Hasło Smogorzów w Encyklopedii Orgelbranda z 1859 r. (Wa-wa 1866, t. XXIII)

lut
03
2011
8
entedy
Encyklopedia Orgelbranda to pierwsza polska nowoczesna encyklopedia przygotowana przez 181 polskich naukowców, a wydana w firmie Samuela Orgelbranda.

Smogorzów, wieś w Szląsku pruskim, niedaleko Namysłowa.  Podług miejscowego podania, pierwszy biskup szląski Gotfryd za panowania Mieczysława I króla polskiego, z Rzymu tutaj wysłany, zwyciężywszy smoka kryjącego się w okolicy, i od którego samo nazwisko Smogorzewa ma pochodzić, dźwignął pierwszy krzyż chrześcijański na kościółku, który sam własnem staraniem z modrzewia zbudował. Późniejsze podanie również dowodzi, że kościół tameczny, był pierwszą na Szląsku biskupią katedrą, która po śmierci Mieczysława II, gdy Czesi  Szląsk pustoszyli, tu na czas niejaki z Wrocławia miała by przeniesioną. Tradycja ta nadzwyczajnym urokiem ozdabia wieśniaczy kościołek smogorzowski, który jest jakby świętością, palladium Szląska, coś równego jak we właściwej Polsce: Gniezno, Gopło i Kruszwica, jak w dawnej Chrobacyi zamek krakusowy na Wawelu. Około 1840 r. pod murami tego kościółka znaleziono krzyże mosiężne, które zwykli nosić  katoliccy biskupi. Wszakże niestety d. 1 Lipca 1854 r. , ta pierwsza szląska katolicka świątynia, te relikwie biskupstwa wrocławskiego, najkosztowniejszy zabytek wiary zniknął w dymie i płomieniach nocnego pożaru. Tylko sklep grobowy pierwszych biskupów szląskich ocalał, chociaż płomienie zewsząd go ogarnęły, cztery głowy, to jest relikwije biskupów, zostały. Dla tego też przed r. 1856 pleban miejscowy ksiądz Marzoń, czynił starania, aby z darów i składek prywatnych nowy nad ich prochami wznieść kościół, niewiadomo atoli jakie zabiegi te osiągnęły skutek. Niedaleko od Smogorzowa pokazują jeszcze dotąd  tak zwane: Smoczą jamę i drogę smoczą: zaś na dzwonach i pieczęci kościoła smogorzowskiego wyobrażony jest święty Jerzy pokonywujący smoka. Lud polski wyznania ewangelickiego zamieszkuje dziś Smogorzów.   C.B.

Panorama Smogorzowa. Widok od strony południowej.

Dodanych komentarzy: 8

Wysłane przez entedy w 3. luty 2011 - 6:50

Hasło należaloby poddać gruntownej analizie. Ustalić kto kryje się za inicjalami C.B. Spawdzić, jaka jest historia tego hasła w następnych dwóch  wydaniach Enyklopedii Orgelbranda - z 1872 dwunastotomomowym, z 1898 r. - osiemnastotomowym. Czy mógłbyś, Madzik, sprawdzić to w bibliotece?

Każdy tom I wydania Encyklopedii Samuela Orgelbranda zawiera pieczęć carskiej cenzury. Drukowano je w latach 1859-68, a tom XXIII zawierający hasło Smogorzów w 1866 r. Dlaczego znajdujemy w haśle taki zapis:  przed r. 1856 pleban miejscowy ksiądz Marzoń, czynił starania, aby z darów i składek prywatnych nowy nad ich prochami wznieść kościół, niewiadomo atoli jakie zabiegi te osiągnęły skutek. Albo hasło powstało przed 1856 rokiem, czyli 10 lat przed wydaniem. Albo zostało przed tym rokiem zatwierdzone przez cenzurę i nie mogło już ulec zmianie. Kiedy w 1866 roku wydawano "Tom XXIII" kościół Langnera w Smogorzowie stał już wybudowany od lat trzech.

Hasło zawiera nieścisłość - drewniany  kościółek smogorzowski spłonął w 1854 r. "10 lipca o godz. 10. 00 wieczorem" [Kronika miasta Namyslowa... pastora Liebicha i  źródła Parafii w Smogorzowie], a nie 1. lipca jak podaje encyklopedia.

 

Wysłane przez Madzik w 3. luty 2011 - 18:07

W wydaniu z 1902 brak hasła Smogorzów w t. XIII (także pod nazwą Schmorgau). Zostawiam link do Biblioteki Cyfrowej Politechniki Łódzkiej - http://ebipol.p.lodz.pl/dlibra/indexsearch?startstr=S&attId=title&dirids=1 - na stronie encyklopedia Orgelbranda.

Wysłane przez choinka146 w 18. luty 2011 - 0:04

Z ciekawością śledzę dociekania o naszej smogorzowskiej perle. Mam kilka niemieckojęzycznych kawałków, ale wrzucenie ich w formie zdjęć okazało się niemożliwe przez zmiany na portalu. Jeden kawałek udało mi się zrzucić do worda i po jakieś pół  godzinki obróbki umieszczam to. Jest to krótki opis smogorzowskiego kościoła z dzieła mistrza śląskich kościołów Hansa Lutscha z jego opisu zabytków prowincji śląskiej z 1889 r. Co ciekawe warto pogrzebać i poszukać jego prac w niemieckich czasopismach. Jeśli chodzi o Smogorzów to nie wiem czy informacje tu zawarte wzbogacą znacząco naszą wiedzę - raczej wątpie, ale dopisać do bibliografii warto - kilka razy pada nazwisko proboszcza Marzona;  Die Bau- und Kunstdenkmäler des Kreises Namslau  jest zapewne bogatsze w informacje. W dziele Lutscha Kreis Namslau i jego kościoły - szczególnie namysłowskie opisane są dosyć obszernie, mam to gdzieś zrzucone od jakiegoś czasu w jpg, niestety dla mnie Giesdorf tam nie figuruje.

A oto i tekst niemiecki (starałem się zachować układ orginalny) i miłego tłumaczenia - ewentualnie zdjęcia stron mogę przesłać mailem,

SCHMOGRAU, 7 km von Reichthal.

K. Pfarrkirche St. Johannis b., nach einem Brande 1860 durch einen Neubau ersetzt. Nach der Überlieferung war Schmograu anfänglich Bischofssitz (Bischofsfitz??) für Schlesien, der später nach Ritschen im Oderwalde zwischen Ohlau und Brieg und um das Jahr 1051 nach Breslau verlegt wurde. Urkundlich erwähnt wird die Kirche in Schmograu erst in einem Notariats-Instrumente des Dekanats Namslau um 1350 H. B. I. 1607. Die abgebrannte kleine Kirche bestand aus einer Vorhalle im Westen, einem quadratischen Langhause, einem rechteckigen, mit Stichtonne bedeckten Chore nebst Sakristei (gemauert) und einem Turme östlich von letzterem auf quadratischer Grundfläche.   Er War nach der Beschreibung und bildlichen Darstellung von Cuno Z. f. B. 1856 S. 396 und Taf. 46 im Jahre 1558 erbaut, von der First des Chordaches ab im Achteck mit geböschten Wandungen aufgeführt; die einmal durchbrochene Haube war maßvoll geschweift, die einzelnen Öffnungen zwischen den Stielen mit fünfblättrigen Kleeblattbogen abgeschlossen. Eine Thür des Langhauses zeigte geraden Sturz mit verstärkten Ecken. Das Gebäude bestand aus Lärchenholz und war als Schrotholzbau ausgeführt.    Einzelformen —   wie sie  ähnlich   übrigens   auch bei den  andern Holzkirchen des Kreises häufig vorkommeu — sind a. a. O. dargestellt. Modell der Kirche im Mus. schles. A. zu Breslau.- Patron Fiscus.

 

Grabstein   mit   der  Figur   des  Ritters Muench   von Muencheron,   zmarły:  1594.   Nach Bericht des Pfarrers Marzon.

Schnitzfigur Johannis des Täufers (nicht des h. Joseph M. Z. Il 109), in halber Lebensgroße, vollrund, mit Tempera­farbe bemalt; angeblich ,sehr gute' Arbeit, Alter unbe­kannt.     Nach Bericht des Pfarrers Marzon.

* Monstranz, 5 Pfd. 16 Lot schwer, 64 cm hoch, etwa 1860 neu vergoldet. Sie hat etwa die Form, welche Lübke   in   seiner   Vorschule zum   Studium   der   kirchl. Kunst   zu   S.   159   abbildet: nach Bericht des Pfarrers Marzon.

Kaseln: 1) rotes Goldbrokatgewebe mit dem Wappen des Weihbischofs Balthasar Liesch von Hornau vou Bres­lau (vgl. Band I 179) vermutlich von dem Domstift daselbst geschenkt, welchem Schmograu früher gehörte; beschädigt.     2)   reiches  Streublumenmuster   auf   weißem Seideugrunde.   Nach Bericht.

 

 

 

 

 

Wysłane przez chester w 18. luty 2011 - 10:33

Choinka146,ja również z ogromnym zainteresowaniem sledzę odkrycia i opisy dotyczące smogorzowskiego kościoła.Podziwiam tu wielki wkład pracy entedy'ego i madzika , gratuluję im zaangażowania i pasji,to są rewelacyjne i bardzo ciekawe historie i cieszę się,że chcą się tym zajmować oraz podzielić tymi wiadomościami z Nami.Odnośnie Hansa Lutscha,to mała korekta,Tadeusz Kozaczewski z Politechniki Wrocławskiej(Instytut Historii Architektury,Sztuki i Techniki PWr.) podaje,że to niemiecki historyk sztuki a jego podstawowe dzieło i pierweszy katalog poświęcony zabytkom architektury śląskiej p.t. "Verzeichnis der Kunstdenkrmaler der provinz Schlesien" wydawane było we Wrocławiu od 1888 r. i zawarte jest w pięciu tomach.

Od jego wydania upłynoł ponad wiek i jak dotąd jest to podstawowe źródło wiedzy o zabytkach śląskich,prof.Kozaczewski podkreśla,że dzisiaj jest ono już nie wystarczające i wymaga wielu korekt, szczególnie wiele błędów Lutsch popełnił w zakresie datowania opisywanych zabytków. cdn.

Natomiast w sprawie koscioła w Kamiennej(Giesdorf) mam dla Ciebie dobrą informację,dotarłem,jak na razie do fotograficznej części pracy K.Bimlera p.t."Zur Baugeschichte  von Stadt und Kreis Namslau(Źródłowo,to z "Zur Schlesischen Kunstgeschichte",VI,Breslau 1941),mam ciekawą fotografię kościoła z Kamiennej i mogę Ci ją podesłać.

Przy okazji, czy nazwisko Anna Josepha v. Warneri coś Ci mówi?Jeżeli jesteś zainteresowany,to daj znać.

Pozdrawiam Cię serdecznie i do miłego...

 

 

Wysłane przez entedy w 18. luty 2011 - 11:08

Powrócę jednak - mimo pochwał - Chesterze, do wątku; Wczoraj otrzymałem odpowiedź z Parku Miniatur w Kowarach. Przesłałem im drogą elektroniczną całą swoją bibliografię z linkami dotyczącą kościołów w Smogorzowie. Oczywiście natychmiast w odpowiedzi odesłałem im lrównież ink z cudowną panoramą Panomastera.

Dwa kościoły ze Smogorzowa może będą uwzględnione w ich, ale dalekich, planach. Podejrzewam, że dzisiaj mechanizmy są takie. Samorządy, dbając o promocje, same zamawiają makiety tych budowli. Park Miniatur w Kowarach kończy kolekcję dolnośląską i - niestety - zamiast zająć się dalszą częścią Śląska - przerzuca się na Małopolskę. Opolszczyzna na razie i Górny Śląsk stoją w długiej kolejce. Oni poza tym nie widzą związków Namysłowa i Smogorzowa z Dolnym Ślaskiem. Umysłowy kurzy patrz:) Ale my jeszcze ich wyedukujemy. Zamierzam jeszcze posłać papierową dokumentację kościołów w Smogorzowie do samego wlaściciela Parku Miniatur. Trzeba rozpocząć wreszcie lobbowanie dla Smogorzowa na szerszą skalę.

Wysłane przez chester w 18. luty 2011 - 12:27

Masz całkowitą rację entedy,trzeba edukować i ciągle edukować,bo Namysłów i Region ze Smogorzowem i Ziemią Rychtalską, to od zawsze Ziemia Namysłowska, będąca nierozerwalną częścią Dolnego Śląska.no chyba od 966r. jeżeli nie wcześniej?!

Historycy poprawcie mnie, jeżeli się mylę!?

A w sprawie przyłączenia do naszego powiatu gminy Pokój mam mieszane odczucia(dla mnie Pokój i Region,to zawsze była Ziemia Opolska powiązana z Górnym Śląskiem,choć z drugiej strony fajnie,że przybyły nam nowe miejscowości do badań historycznych,dociekań i wszelkich poszukiwań.

No dobrze, dosyć tych historycznych dywagacji.

Chciałem powiedzieć,że popieram Twój pomysł lobbowania na rzecz Smogorzowa i gminy Namysłów popieram go w całej rozciągłości i trzeba tu nam sojuszników(sojuszników przez duże "S")  z różnych opcji i ugrupowań,nie tylko politycznych ale jak sądzę nade wszystko z władz samorządowych - społeczników,ludzi odważnych i zaangażowanych,którzy mają odwagę oraz mogą i  chcą promować Smogorzów.

Namysłowianie odezwijcie sięz poparciem i Waszym zdaniem oraz opiniami w tej sprawie.

Pozdrawiam i do miłego...

Wysłane przez entedy w 18. luty 2011 - 12:54

Chester:

A w sprawie przyłączenia do naszego powiatu gminy Pokój mam mieszane odczucia(dla mnie Pokój i Region, to zawsze była Ziemia Opolska powiązana z Górnym Śląskiem,choć z drugiej strony fajnie, że przybyły nam nowe miejscowości do badań historycznych,dociekań i wszelkich poszukiwań.

O i tu nie masz, Chesterze, racji. Pokój został przecież założony jako letnia rezydencja oleśnickich Wirtembergów (pozwolę sobie na spolszczenie - bez kompleksów).  To też historycznie Dolny Śląsk. Granica między Górnym a Dolnym Śląskiem wypada historycznie na Stobrawie i jej okolicach. Wszystko, co najpiękniejsze, budowali w Pokoju oleśniccy i wrocławscy architekci.