Polskie nazwy miejscowe na XVIII-wiecznej mapie Okręgu (Weichbildu) Namysłowskiego

Jedną z najciekawszych map śląskich odnalezionych w sieci przez Choinkę jest mapa Okręgów Brzeskiego, Oławskiego, Strzelińskiego, Niemczyńskiego, Kluczborskiego, Byczyńskiego oraz Namysłowskiego opracowana przez Johanna Wolfganga Wielanda, a wydana w Norymberdze w 1736 r. Dla regionalisty interesującego się onomastyką jest ona radością.

Interesujący   nas okręg administracyjny związany z Namysłowem tzw.  Weichbild Namslaw, czyli jakaś forma współczesnego starostwa ma bardzo ciekawe niemiecko-polskie zapisy nazw miejscowości. Są one świadectwem, że jeszcze w I poł.  XVIII wieku nazwy polskie były powszechnie i oficjalnie używane na obszarze późniejszego  powiatu namysłowskiego.

Zacznijmy od popularnych u nas Smarchowic. Współczesne Smarchowice Małe – te położone zaraz za szpitalem, przy drodze na Syców – nazywały się na mapie T[D]eutsch Marchwitz w wariancie niemieckim, a po polsku bardzo zabawnie: Myemlecky  Szmarkuw [w późniejszych wydaniach Miemiecki], czyli Niemiecki Smarchów. Pisarz zza Odry zapisujący nazwy polskie miał niekiedy problemy ze słuchem, bo Bławaciska zapisał jako Babaceischka, a staropolską nazwę Idzikowic – Kędzierzyn zapisał Caczerzin.  Współczesne Smarchowice Wielkie – przy drodze do Brzegu – na mapie nazywane są jako Polnisch Marchwitz i obocznie Poltzky Szma[r]ków.  Trzecie Smarchowice Ślaskie – przy szosie na Oławę – nazywają się Windisch Marchwitz i Woldrikowsky Szmarkuw (niegdyś był to Fałdrychowski Smarchów).

Prócz tych nieporozumień mamy  piękne staropolskie zapisy śląskich wariantów nazewniczych miejscowości: Dumbrowa (Dammer) Dąbrowa k.  Świerczowa; Jastrzimbyo (Nassadel) Jastrzębie; Wielky Szimislow (Steinersdorf) Siemysłów; Male[y]  Szimislow ( Sterzendorf) Starościn; Obiast (Obischau) Objazda; Krzykuw (Krickau) Krzyków; Gluszinna (Glausche) Głuszyna, Zielunedumb, Grueneiche) Zielony Dąb; Myestce (Stadtel) Miejsce; Swiertzow (Schwiertsch) Świerczów i Richnow (Reichen) Rychnów.

W gwarowych wariantach śląskich - oznaczonych na mapie literą „ P.” [po polsku] – obserwujemy typowy germanizm słowotwórczy  –  skrócenie polskiego formantu  „- ice” do postaci „-itz”: Iacubowitz (Jacobsdorf) Jakubowice; Gurne Wotzkowitz (Hennersdorf) Woskowice Górne; Biestrzykowitz (Eckersdorf) Biestrzykowice. Polskie nazwy miejscowości ewoluowały od nazwy założycieli – Jakuba, Waszka (zdrobniale Wawrzyńca, a gwarowo Woska), Biezstryka ku osadzie, w której żyli potomkowie założycieli – Jakubowicy, Waszkowicy(Woskowicy), Biezstrykowicy, by przejść w Jakubowice, Waszkowice(Woskowice), Biestrzykowice, czyli domostwa należące do potomków Jakubów, Waszków(Wosków), Biezstryków.

Klub Biznesu Biznes.Space

_{Reklamuj się na Portalu Namyslowianie.pl}

Na mapie, co ciekawe,  tylko dwa miasta mają podwójny wariant nazewniczy: Kluczbork – Kluszboreck – (Creutzburg) oraz Byczyna –Bytczyna – (Pitschen). Co dowodzi , że śląscy mieszkańcy tych miast nie zaakceptowali obcego im wariantu nazewniczego i nie poddali się procesom typowego mieszczańskiego zniemczenia. W całych  Okręgach [Weichbildach] Brzeskim oraz Oleśnickim ani jedna miejscowość nie ma polskiego wariantu. Prawie w całości dwujęzyczne są Okręgi Namysłowski, Kluczborski i Byczyński.

P>S>. Na innych mapach Wielanda dwujęzyczna razem z miastami jest cała Opolszczyzna. Weichbild Opolski jest ostoją poskości na Śląsku. Oppeln to Oppolie, Gros Strehlitz - Wielkie Strzelcze, Falcenberg - Niemodlin, Cosel - Koźle, Głogówek to Ober Glogau i jednocześnie Gorny Glogow. Czasy i ludzie się zmieniają.