Symbolika małej smogorzowskiej wieży

Mała wieża kościoła pw. Św. Jana Chrzciciela w Smogorzowie jest niezwykle oryginalna. Przypomina wieżyczkę minaretu. Nie ma w podstawie rzutu kwadratu jak wielka wieża, ale od razu jest to, począwszy od przyziemia, forma regularnego sześcianu. Jak pisze w swojej „Symbolice świątyni chrześcijańskiej" Jean Heani  „kształt dzwonnicy [wieży] powtarza schemat samej świątyni".

Może to być kulista kopułka  z kilkoma, najczęściej sześcioma kolumienkami, tzw. latarnią, zwykle z  sygnaturką.

Nieprzypadkowo na ilustrację tego typu świątyni wybrałem kościólek pw. Św. Wojciecha, jedną z najstarszych budowli Krakowa. Tę znajdującą się w rogu rynku, przy Trakcie Królewskim. Spoczywa tu najwybitniejszy człowiek renesansu związany ze ziemią namysłowską. Walenty Fontana ze Smogorzowa, wielokrotny rektor Akademii Krakowskiej. Co ciekawe, choć urodził sie w Korzeńsku k. Rawicza podpisywał się Walenty Fontana ze Smogorzowa, co świadczyło o wybitnej roli Smogorzowa i jego szkoły średniej za Jagiellonów. Ta akwarela prof. Wiktora Zina oddaje bardzo uproszczoną brylę światyni, bez licznych przybudówek. W rysunku chodziło o wykazanie związków z Konstantynopolem i starożytną tradycją. O związkach Fontany ze starożytnym kościółkiem w Smgorzowie pisałem m. in. w tekście "Walenty Fontana  - szczęśliwy powrót" - [link].

Ale wieża może też wyglądać tak jak w idealnym modelu świątyni gotyckiej. Nad skrzyżowaniem nawy głównej z transeptem pojawia się kopuła mogąca przybrać kształt  piramidy w formie sześcio-  czy ośmiościennej, a więc formy przejściowej od sześcianu do kuli.

Istota świątyni, będącej połączeniem nieba i ziemi, w symbolicznym kształcie zawarta jest prostych figurach geometrycznych, do których sprowadza się rzut poziomy kościoła. Koło, kwadrat i łączący je krzyż są  podstawą czynności orientowania i wytyczania fundamentów budowli sakralnej. Koło symbol nieba, i kwadrat oznaczający ziemię mają również sens mistyczny i eschatologiczny. „Przejście od koła do kwadratu przedstawia doczesny obrót świata i jego zatrzymanie, które jest jednocześnie przeobrażeniem <<obecnego wieku>> w <<wiek przyszły>>”.

Rzuty poziome kościołów gotyckich oparte na podziale koła. Niezwykle istotne przy orientowaniu świątyni.

Klub Biznesu Biznes.Space

_{Reklamuj się na Portalu Namyslowianie.pl}

Wszystkie wzorcowe i klasyczne  proporcje budowy ciała ludzkiego ustalił Witruwiusz. Miały one również wpływ na idealne proporcje budowli, w tym światyń. Człowiek witruwiański wpisany przez Leonardo da Vinciego w ziemski kwadrat i boskie koło

Dlaczego więc druga mała wieża nie odzwierciedla tego przejścia od symbolizującego ziemię kwadratu do części ośmiościennej, a potem sześciościennej piramidy – jak w wielkiej wieży północnej poświęconej Matce Boskiej i Janowi Chrzcicielowi? Dlaczego ma od razu formę boskiego sześciościanu przechodzącego w sześciościenną piramidę?
Bo ona opowiada historię świętą związaną ze starym drewnianym kościółkiem modrzewiowym i jego pożarem z lipca 1854 roku. Po pierwsze, symbolizuje cudownie ocalały krzyż misyjny znajdujący się tuż przy drewnianej świątyni, który ocalał z pożogi. Po drugie,  jest organicznie i architektonicznie związana z kaplicą Świętego Krzyża. Jak wiemy,  znajduje się w niej ołtarz Świętego Krzyża wykonany z ocalałych po pożarze kilku  bierwion modrzewiowych. Tu powinny znajdować się wszystkie pamiątki z legendarnego drewnianego kościoła. Jest więc w kodzie  Alexisa Langnera najbardziej świętą częścią kościoła, ale wyrzuconą poza nawę Kościoła, bo ma charakter nieuznanego polskiego, śląskiego i ludowego apokryfu.

Tu według moich rachub powinna znajdować się szykowna dla domniemanych biskupów pusta krypta.  O ile pozwolono ją wybudować? Mała wieża powinna mierzyć ok. 20 m. Tyle, ile wynosiła długość wszystkich części starej drewnianej świątyni. Sięga ona galerii wielkiej smogorzowskiej Wieży Maryi. Z tej galerii miano kiedyś oglądać gwiazdę na małym krzyżu wieży. Oficjalnie, gdyby pozwolono nawet pochować tu niepewne szczątki biskupów, krypta byłaby bezpieczna dla Kościoła. W takiej dobudowanej do ściany świątyni kaplicy można wszak pochować nawet i świeckich.

 P>S> Postanowiłem - ze wzgledu na tematykę postów uzupełniających - właśnie w post scriptum zamieścić plany architektoniczne pierwszej neogotyckiej światyni Alexisa Langnera, która miała być pierwotnie wybudowana na starym placu kościelnym nad "grobem biskupów". Skan pochodzi z okładki broszury Wydawnictwa Namislavia Tadeusza Wincewicza, zawierającej dwie prace naukowe ks. Biskupa Wincentego Urbana, a  poświęcone legendzie smogorzowskiej.